5. 台語的語音結構-聲調˙變調

 

 

 

總音節 (syllables)

台語有多少實用音節?在沒有標準化之前,各地所使用的音節稍有差異,保持 [ ï ][ ü ] 和 「ian-煙」、tian-天」等口音的人就會比較多出來。觀察一般口音 [ ï ][ ü ] 有逐漸消滅之趨勢;「ian」、「tian」等之複母音[ ia] 也多已簡化為主要母音 [ e ]。估算如不含 [ ï ][ ü ],並將「ian」、「tian」等複母音 [ ia] 一律改為單母 [ e ],如「en-煙」、「ten-天」時,總音節數約有433音節,如下列。

 

下列中,除畫有下線以外的音節,同時為可鼻音化的「鼻音節」。如果把「鼻音」也視為音節時,總音節數將多至800音節以上。

 

如果把「入聲」與「強入聲」也視為音節時,總音節數將多至1200音節左右。

包含 [ ï ][ ü ] 時,總音節數將多至1500音節以上,如下:

 

-------------------------------------------------------------

a ai am an ang

e en

i ia iam iang iau im in io iong iu ir

o ong

u ua ue ui un

ur

-------------------------------------------------------------

ba bai bam ban bang bau

be ben

bi biau bin bing bir

bo bong

bu bua buan bue bui bun bur

bng

-------------------------------------------------------------

ca cai cam can cang cau

ce cen

ci cia ciam ciang ciau cim cin cing cio ciong ciu cir

co cong

cu cua cuan cue cui cun cur

cng

-------------------------------------------------------------

da dai dam dan dang dau

de den

di dia diam diang diau dim din ding dio diong diu dir

do dong

du dua duan dui dun dur

dng

------------------------------------------------------------

fu fua fuan fue fui fun

------------------------------------------------------------

ga gai gam gan gang gau

ge gen

gi gia giam giang giau gim gin ging giong giu gir

go gong

gu gua guan gue gui gun gur

-------------------------------------------------------------

ha hai ham han hang hau

he hen

hi hia hiam hiang hiau him hin hing hio hiong hiu hir

ho hong

hng

hm

-------------------------------------------------------------

ji  jim  jin  jiu

-------------------------------------------------------------

ka kai kam kan kang 

ke ken

ki kia kiam kiang kiau kim kin king kio kiong kiu kir

ko kong

ku kua kuan kue kui kun kur

kng

------------------------------------------------------------

la lai lam lan lang lau

le len

li lia liam liang liau lim lin ling liong liu lir

lo long

lu lua luan lue lui lun lur

lng

-------------------------------------------------------------

m

ma mai mau

me

mi mia miau

mo

mua mue mui

------------------------------------------------------------

n

na nai nau

ne

ni nia niau niu

no

nua nui

------------------------------------------------------------

ng

nga ngai ngau

nge

ngi ngia ngiau ngiu 

ngo

ngui

-------------------------------------------------------------

pa pai pan pang pau

pe pen

pi pia piang piau pin ping piu pir

po pong

pu pua puan pue pui pun pur

png

-------------------------------------------------------------

qa qai qam qan qang qau

qe qen

qi qia qiam qiang qiau qim qin qing qio qiong qiu qir

qo qong

qu qua quan que qui qun qur

qng

------------------------------------------------------------

sa sai sam san sang sau

se sen

si sia siam siang siau sim sin sing sio siong siu sir

so som song

su sua suan sue sui sun sur

sm

sn

-------------------------------------------------------------

ta tai tam tan tang tau

te ten

ti tia tiam tiau tim tin ting tiong tiu tir

to tom tong

tu tua tuan tue tui tun tur

tng

-------------------------------------------------------------

va vai van vang vau

ve ven

vi via viang viau vin ving viu vir

vo vong

vu vua vuan vue vui vun vur

vng

-------------------------------------------------------------

za zai zam zan zang zau

ze zen

zi zia ziam ziang ziau zim zin zing zio ziong ziu zir

zo zong

zu zua zuan zue zui zun zur

zng  

 


 

聲調與變調  

 

1聲調:

採七聲調,本調、變調兼具模式:

       設:hb、dk 為第 4 聲入聲符號,f、p、tq 為第 8 聲入聲符號。

 

例如: 第 1 聲

第 2 聲

 第 3 聲

第 4 聲

第 5 聲

第 7 聲

第 8 聲

a

á

à

ah ()

â

ā

af ()

 

 

 

 

ab (壓)

 

 

ap (盒)

ad  ()

dat (值)

sek (色)

  seq (熟)

         

    

2變調:

1 聲變為:平長調:加平長調符號為語調符號。

例如:(1) Abí zin súi (阿美真súi) Abí zīn súi。

 

2 聲變為:高長調:重疊第一個母音符為語調符號。

例如:(1) I kóng mh qì (伊講不去) I kóong mh qì

(2) Gua beh búe ceh (我 beh 買冊) Gua beh búue ceh

 

3 聲變為:短促調:加短聲符號 h 為語調符號。

例如:(1)? Gua beh haq-hāu ( beh 去學校) → Gua beh qìh hakhāu

(2) Li aì qì haq-hāu (你愛去學校)Li aìh qìh hakhāu

 

4 聲變為:短促調(不變)

例如:Gua kah Lí (kah) → Gua kah

 

5 聲變為:下墜的短促調:加下墜短聲符號 s 為語調符號。

例如:(1) Asing beh lâi Gun dau (阿生 beh來阮兜) →  Asing beh lâis Gun dau。 

(2) Gua bûr beh qì (我無beh去)  →  Gua bûrs beh qì

 

7 聲變為:短促調:加短聲符號 h 為語調符號。

例如:(1) Gua haq-sing (我是學生) → Gua sīh haksing

(2) Būe híau kóng uē (būe 曉講話) →  Būeh híiau kóong uē

 

8 聲變為:短促調:加第4聲符號 (h、d、k) 為語調符號。

例如:(1) Gua le taq ceh ( le 讀冊) → Gua le taqk ceh

(2) Mh tāng ziaf fun (不挏食芬) Mh tāng ziafh fun

(3) Ū zit lit (有一日) Ūh zitd lit

 

台語以南島語為基層的多音節自由聲調融入了漢語之單音節固定聲調,產生了極為複雜的所為變調。傳統相對漢字的拼音變調方法,極為複雜無法即時讀取。詳細觀察台語的所謂「聲調群」(王育德台灣話講座),相對於英文為強弱交互語調,台語為長短交互語調。

例如:(1) Lán-- lóng-- sī--Dâi--uân-- lâng  (l咱攏是台灣人)

                

(2) Gua beh lai haq-hau taq-ceh (beh lai 學校)

       

(3) Ū zit   ê  za-vó-lâng dī zàu-qa le zú vg (有一個查某人 dī 灶腳l ê 煮飯)

–––―   –– ―–―

(4) Lāu-su bg Gúa zā-hng nā-ē bûr lâi haq-hāu ? (老須問我昨昉若會無來學校?)

   –––  

(5) Ma-ma cūa Gúa qì qwà dēn-yá (媽媽 cūa 我去看電影)

       

 

單語化拼音,設 [h] 為短音符號:

例如:(1) Lán-- lóong-- sīh--Dâiwânh-- lâng  (咱攏是台灣人)

                  

(2) Gúa beh lai hakhāu taqk-ceh (我 beh lai 學校)

         

(3) Ūh zitd  êh  zavolâng dīh zàuhqa le zúu vg (有一個查某人 dī 灶腳l le 煮飯)

 

(4) Lāuhsu bg Gúa zāhng nā-ē bûr lâi hakhāu ? (老須問我昨昉若會無來學校?)

     –––

(5) Mahma cūa Gúa qì qwà dēnyá (媽媽 cūa 我去看電影)

        

例如: 

Hokōvûr

 

Akim, Agîn In dau dìamh dīh qē’ya-nvyi. 

Ūh zitd lit, In ava cam In annyâ beh qìh syâh-lāi vānh dāihzì, kāudàih In lngh ê dirh qah záa qùn, qah nwàh qí, bnĝ dirh ncwà, zīngnsyi dirh nqwà, mh-tāng cam nsyīfūnhlâng nsā kāudah.    

Hid ēhng Hokōvûr tàmh zāiNyá, vènh zùrh zitd ê lāuh-avûr lâih kàuh Akim In dau dūah nsyā kìr:

“Kim-sun’neh ! Kim-sun’neh ! Kíin qūi bnĝ āh ! Am’ma lâi ā.”

Akim cam Agîn ình I kóong:

“Gun annyâ dūr long bûrh kóong Li beh lâi, Li nā ēh zāiNya tāng lâi ? ”

Hokōvûr kóong:

Ū ā ! Lin annyā kóong In īng-àm būeh dàngh dńg lâih, kìrh Gua lâih cam Lin zùrh npwā, Gua sīh Lin am’ma ā ! Kin kāh am’ma qūi bnĝ ā !”   

Akim pak dùah bnĝh-pāng kāh I nqwà, Akim kóong:

 “Mh-sī ! mh-sī ! Gun am’ma’e cùihpúe ūh zitd liab aìh-ziah-kì, Li nā-ēh bûr?”

Hokōvûr ntyā zitd nkyì, kíin záau qìh qē’ya-nvyi, qirh zitd liab cânhlêh’ya-pí dah dùah 

I’e cùihpúue nvyi, kóong: 

“Dirh āh ! Li nqwà, Gua’e cùihpúue nvyi ūh zitd liab kì ā.”

 

 

虎姑婆

阿金、阿銀尹兜踮倁溪仔邊,有一日,尹阿爸參尹安姈卜去城內辦代志,交帶尹二個卡早睏卡

晏起,門着閂,猙生着看,不挏參生份人仨交搭。

彼吓昉,虎姑婆探知影,變做一個老阿婆,來到阿金尹兜,大聲叫:

「金孫兮!金孫兮!緊開門啊!阿媽來啊。」

阿金參阿銀應伊講:

「阮安姈叨攏無講你卜來,你哪會知影挏來?」

虎姑婆講:

「有啊!恁安姈講尹膺晚佅倲返來,叫我來參恁做伴。我是恁阿媽啊!緊加阿媽開門啊!」

阿金仆門縫加伊看,阿金講:

「不是!你不是!阮阿媽 e 嘴肶有一粒愛食痣,你哪會無?」

虎姑婆聽一見,緊走去溪仔邊,抾一粒田螺仔疕,搭伊 e 嘴肶邊,講:

「着啊!你看,我ㄝ嘴肶邊有一粒痣啊。」 

 

 

 

 


 

回頂頁

回頭頁